Raport Zintegrowany
ESG 2020

7.2 Pochodne instrumenty finansowe

Zasady rachunkowości

Pochodne instrumenty finansowe nieobjęte rachunkowością zabezpieczeń

Pochodne instrumenty finansowe, zawarte w celu zabezpieczenia ryzyka Grupy, które nie stanowią instrumentu zabezpieczającego w rachunkowości zabezpieczeń, klasyfikuje się do aktywów/zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy. Instrumenty te stanowią zabezpieczenie w sensie ekonomicznym. Grupa dopuszcza też zawieranie transakcji spekulacyjnych, jednak są one ściśle kontrolowane i ograniczone przez limity ryzyka.

Do instrumentów pochodnych zaklasyfikowanych do wycenianych w wartości godziwej zalicza się również te instrumenty pochodne, w stosunku do których unieważniono powiązanie zabezpieczające.

Instrumenty pochodne ujmuje się początkowo w wartości godziwej i wycenia na każdy dzień bilansowy w wartości godziwej z ujęciem skutków wyceny w rachunku zysków i strat w pozycji koszty finansowe netto (m.in. wyceny instrumentów zabezpieczających działalność finansową, np. zaciągnięte zobowiązania dłużne) oraz pozostałe przychody i koszty operacyjne (np. transakcje zabezpieczające nie objęte rachunkowością zabezpieczeń, m.in. kontrakty forward).

Rachunkowość zabezpieczeń

Grupa stosuje rachunkowość zabezpieczeń w celu odpowiedniego ujęcia w księgach zabezpieczanego ryzyka zmian cen zakupu gazu oraz kursu walutowego (EUR/PLN i USD/PLN) związanego z przyszłymi zakupami/sprzedażą gazu. Ryzyko zmiany cen gazu wynika z wysoce prawdopodobnych prognozowanych przyszłych transakcji zakupu gazu przez Grupę. W odniesieniu do tych transakcji stosowana jest rachunkowość zabezpieczeń przepływów pieniężnych.

Instrumentami zabezpieczającymi są instrumenty pochodne.

Zyski i straty wynikające ze zmiany wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego przepływy pieniężne ujmowane są w odrębnej pozycji kapitałów własnych (Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń), w takiej części, w jakiej dany instrument stanowi skuteczne zabezpieczenie związanej z nim pozycji zabezpieczanej. Część nieskuteczną odnosi się w rachunek zysków i strat. Wynik skuteczny zabezpieczenia odniesiony przez okres jego trwania na kapitał jest w momencie realizacji przenoszony z kapitału do początkowego kosztu wartości zapasów lub wpływa na wynik ze sprzedaży gazu.

Grupa zaprzestaje klasyfikowania instrumentów jako zabezpieczające, jeżeli instrument pochodny wygaśnie, zostanie sprzedany, rozwiązany lub zrealizowany albo jeśli zabezpieczenie przestaje spełniać kryteria rachunkowości zabezpieczeń oraz zaprzestano oczekiwać realizacji planowanej transakcji.

Grupa zawiera transakcje dotyczące następujących instrumentów pochodnych:

Instrumenty pochodne objęte rachunkowością zabezpieczeń

Opis oraz cel wykorzystania instrumentu przez Grupę

Kontrakty forward walutowe Forward to transakcja na sprzedaż bądź zakup waluty za z góry określoną cenę wykonania z datą realizacji większą niż dwa dni robocze od daty, w której ustalane są warunki transakcji forward. Grupa korzysta z kontraktów walutowych forward w celu zabezpieczenia przed wahaniem kursów walutowych w USD i EUR w kontraktach na przyszłe zakupy/sprzedaż towaru. Kontrakt forward rozliczany do średniej/swap walutowy ma rozliczenie nierzeczywiste wynikające z różnicy pomiędzy ceną wykonania a uśrednioną ceną z danego miesiąca.
Swap towarowy Instrument dotyczący transakcji, w której strony zobowiązują się do wymiany płatności w ustalonym dniu. Płatności te naliczane są w oparciu o ustalone ilości określonego towaru i jego cenę. W ramach transakcji jedna ze stron zobowiązuje się płacić stałą cenę, natomiast druga cenę zmienną. Nie dochodzi jednakże do fizycznej wymiany towarów będących przedmiotem transakcji. Spółki z Grupy wykorzystują instrument jako zabezpieczenie przed zmiennością ceny zakupu/sprzedaży gazu.

Instrumenty pochodne nieobjęte rachunkowością zabezpieczeń

Opis oraz cel wykorzystania instrumentu przez Grupę

CCIRS Cross Currency Interest Rate Swap – to instrument, w którym dla danej umówionej kwoty bazowej następuje zamiana przepływów dotyczących stopy procentowej i waluty po stałym ustalonym kursie wymiany. Instrumenty te zamieniają zmienne oprocentowanie wyrażone w NOK na zmienne oprocentowanie wyrażone w PLN lub stałe oprocentowanie wyrażone w EUR na zmienne oprocentowanie wyrażone w PLN.
Kontrakty forward walutowe Opis oraz cel instrumentu został podany w poprzedniej tabeli.
Kontrakty futures na energię elektryczną i gaz 1 Futures to wystandaryzowana transakcja, umożliwiająca sprzedaż bądź zakup towaru na rynku regulowanym za cenę wykonania określoną z góry, z datą realizacji większą niż dwa dni robocze od daty, w której ustalane są warunki transakcji futures. Spółki z Grupy wykorzystują instrument w celu ekonomicznego zabezpieczenia przed zmianami cen przyszłych zakupów energii elektrycznej oraz gazu.
Kontrakty futures na CO2 Futures to wystandaryzowana transakcja umożliwiająca sprzedaż bądź zakup uprawnień do emisji CO2 na rynku regulowanym za z góry określoną cenę wykonania z datą realizacji większą niż dwa dni robocze od daty, w której ustalane są warunki transakcji futures. Spółki z Grupy wykorzystują instrument w celu ekonomicznego zabezpieczenia przed zmianami cen przyszłych zakupów uprawnień do emisji CO2.
Kontrakty forward na energię elektryczną oraz gaz Forward to transakcja umożliwiająca sprzedaż bądź zakup towaru za z góry określoną cenę wykonania z datą realizacji większą niż dwa dni robocze od daty, w której ustalane są warunki transakcji forward. Spółki z Grupy wykorzystują instrument w celu ekonomicznego zabezpieczenia przed zmianami cen przyszłych zakupów energii elektrycznej oraz gazu.2
1 EE- futures Phelix na energię elektryczną zawierany na giełdzie EEX.
2 Kontrakty forward na energię elektryczną oraz gaz zawierane na Towarowej Giełdzie Energii S.A.

Nota 2020 2019
Aktywa Zobowiązania Aktywa Zobowiązania
Instrumenty pochodne, dla których stosowana jest rachunkowość zabezpieczeń Nota 7.2. 449 618 1 088 306
Instrumenty pochodne, dla których nie jest stosowana rachunkowość zabezpieczeń Nota 7.2. 1 004 780 1 539 991
Razem 1 453 1 398 2 627 1 297

Instrumenty pochodne zabezpieczające w rachunkowości zabezpieczeń

2020 2019
Typ instrumentu pochodnego Wartość bazowa instrumentu (w mln) Okres wystąpienia przepływów pieniężnych i ich wpływu na wynik finansowy Cena lub przedział ceny realizacji instrumentu Średnia ważona cena wykonania Wartość godziwa instrumentów podlegających rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych Wartość bazowa instrumentu (w mln) Okres wystąpienia przepływów pieniężnych i ich wpływu na wynik finansowy Wartość godziwa instrumentów podlegających rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych
Pochodne instrumenty zabezpieczające ryzyko walutowe w kontraktach na zakup i sprzedaż gazu
Forward
USD 263 USD do 3 lat 3,6629-3,7583 3,71 11 371 USD do 3 lat 54
USD 340 USD do 3 lat 3,7935-3,9960 3,87 (38) 601 USD do 3 lat (39)
EUR/USD 32 EUR do 3 lat 1,2463-1,2575 1,25 970 EUR do 3 lat 120
EUR/USD 229 EUR do 4 lat 1,1170-1,2391 1,2 (41) 42 EUR do 3 lat 2
Swap walutowy
EUR 38 EUR do 3 lat 4,6535-4,6630 4,66
EUR 528 EUR do 3 lat 4,4421-4,6342 4,51 (73)
(141) 137
Pochodne instrumenty zabezpieczające ceny zakupu i sprzedaży gazu
Swap TTF DA 24 MWh do 3 lat 12,70-19,75 16,52 286 41 MWh do 3 lat 807
Swap TTF MA 5 MWh 1 – 3 m-cy 15,06-19,10 17,45 11 2 MWh 1-3 m-cy (1)
Swap TTF DA 29 MWh do 4 lat 11,26-19,12 14,58 (446) 12 MWh do 12 m-cy (254)
Swap BRENT 4 Bbl do 3 lat 39,05-43,87 42,03 117
4 MWh do 3 lat 105
HH NYMEX 31 MMBTU do 4 lat 2,2450-2,6080 2,43 24
HH NYMEX 33 MMBTU do 4 lat 2,4050-2,6080 2,52 (20) 15,41 MMBTU do 3 lat (12)
(28) 645
Razem   (169) Razem   782
W tym: Aktywa 449 W tym: Aktywa 1 088
Zobowiązania 618 Zobowiązania 306

2020 Wartość nominalna Wartość bilansowa Nazwa pozycji w bilansie, która zawiera instrument zabezpieczający Zmiana wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego stosowanego jako podstawa ujęcia nieefektywności zabezpieczenia w danym okresie Zyski lub straty z tytułu zabezpieczenia dla okresu sprawozdawcze-go, które zostały ujęte w innych całkowitych dochodach Kwota nieefektywności zabezpieczenia ujęta w rachunku zysków i strat Pozycja zestawienia całkowitych dochodów (rachunku zysków i strat), w której ujęto kwotę nieefektywności Kwota przeklasyfikowa-na z rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych do wyniku finansowego jako korekta z tytułu przeklasyfikowa-nia Pozycja w sprawozdaniu z całkowitych dochodów (rachunku zysków i strat), która zawiera korektę z tytułu przeklasyfikowania
Typ instrumentu zabezpieczającego Aktywa Zobowiązania
ZABEZPIECZENIA PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH
RYZYKO WALUTOWE
Kontrakty forward na kupno waluty (USD/PLN) 2 267 11 38 Pochodne instrumenty finansowe 75 60 Przychody / koszty operacyjne nie dotyczy
Kontrakty forward na kupno waluty USD w zamian za EUR (EUR/USD) 1 183 41 Pochodne instrumenty finansowe (38) (39) Przychody / koszty operacyjne 2 Przychody ze sprzedaży gazu
Kontrakty forward rozliczane do średniej na sprzedaż waluty (EUR/PLN) 2 611 73 Pochodne instrumenty finansowe (41) (172) Przychody / koszty operacyjne (51) Przychody ze sprzedaży gazu
RYZYKO CEN TOWARÓW
Kontrakty basis swap na indeksy cen gazu 403 11 37 Pochodne instrumenty finansowe (100) (99) Przychody / koszty operacyjne 38 Przychody ze sprzedaży gazu
Kontrakty swap na indeksy cen gazu 4 274 286 409 Pochodne instrumenty finansowe 889 (48) 32 Przychody / koszty operacyjne (1 051) Przychody ze sprzedaży gazu
Kontrakty swap na indeksy cen HH 610 24 20 Pochodne instrumenty finansowe (19) (7) Przychody / koszty operacyjne nie dotyczy
Kontrakty swap na indeksy cen produktów ropopochodnych 699 117 Pochodne instrumenty finansowe 151 151 Przychody / koszty operacyjne nie dotyczy
Razem 12 047 449 618 917 (154) 32 (1 062)

2019 Wartość nominalna Wartość bilansowa Nazwa pozycji w bilansie, która zawiera instrument zabezpieczający Zmiana wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego stosowanego jako podstawa ujęcia nieefektywności zabezpieczenia w danym okresie Zyski lub straty z tytułu zabezpieczenia dla okresu sprawozdawczego, które zostały ujęte w innych całkowitych dochodach Kwota nieefektywności zabezpieczenia ujęta w rachunku zysków i strat Pozycja zestawienia całkowitych dochodów (rachunku zysków i strat), w której ujęto kwotę nieefektywności Kwota przeklasyfikowa-na z rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych do wyniku finansowego jako korekta z tytułu przeklasyfikowa-nia Pozycja w sprawozdaniu z całkowitych dochodów (rachunku zysków i strat), która zawiera korektę z tytułu przeklasyfikowania
Typ instrumentu zabezpieczającego Aktywa Zobowiązania
ZABEZPIECZENIA PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH
RYZYKO WALUTOWE
Kontrakty forwardy na kupno waluty (USD/PLN) 3 688 54 39 Pochodne instrumenty finansowe 287 72 Przychody / koszty operacyjne nie dotyczy
Kontrakty forwardy na kupno waluty USD w zamian za EUR (EUR/USD) 186 2 Pochodne instrumenty finansowe 2 2 Przychody / koszty operacyjne Przychody ze sprzedaży gazu
Kontrakty forwardy rozliczane do średniej na sprzedaż waluty (EUR/PLN) 4 133 120 Pochodne instrumenty finansowe 444 129 288 Przychody / koszty operacyjne (25) Przychody ze sprzedaży gazu
RYZYKO CEN TOWARÓW
Kontrakty basis swap na indeksy cen gazu 88 1 1 Pochodne instrumenty finansowe 396 286 85 Przychody / koszty operacyjne (276) Przychody ze sprzedaży gazu
Kontrakty swap na indeksy cen gazu 2 899 911 254 Pochodne instrumenty finansowe 1 547 1 013 713 Przychody / koszty operacyjne (269) Przychody ze sprzedaży gazu
Kontrakty swap na indeksy cen produktów ropopochodnych 128 12 Pochodne instrumenty finansowe (18) (11) (6) Przychody / koszty operacyjne nie dotyczy
Razem 11 122 1 088 306 2 658 1 491 1 080 (570)

Wpływ zabezpieczenia przepływów pieniężnych przedstawia poniższa tabela.

2020 2019
Pozycje zabezpieczane Zmiana wartości pozycji zabezpieczanej stosowanej jako podstawa ujęcia nieefektywności zabezpieczenia w danym okresie Saldo rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych dla kontynuowanych zabezpieczeń Saldo pozostające w rezerwie z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych z tytułu wszelkich powiązań zabezpieczających, dla których nie stosuje się już rachunkowości zabezpieczeń Zmiana wartości pozycji zabezpieczanej stosowanej jako podstawa ujęcia nieefektywności zabezpieczenia w danym okresie Salo rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych dla kontynuowanych zabezpieczeń Saldo pozostające w rezerwie z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych z tytułu wszelkich powiązań zabezpieczających, dla których nie stosuje się już rachunkowości zabezpieczeń
RYZYKO WALUTOWE
Zabezpieczenie gazu (USD) (75) (26) (287) 16
Zabezpieczenie gazu (EUR/USD) 38 (41) (2) 2
Zabezpieczenie gazu (EUR) 41 (69) (24) (156) 93 38
RYZYKO CEN TOWARÓW
Kontrakty na gaz indeksowane do miesięcznych indeksów cen gazu (807) (176) 195 (310) 33 1
Kontrakty na gaz indeksowane do dziennych indeksów cen gazu 24 3 (846) 606 133
Kontrakty na gaz indeksowane do miesięcznych indeksów cen produktów ropopochodnych (151) 117 15 (12)
Razem (930) (192) 171 (1 586) 738 172

Zmiany stanu rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych przedstawia poniższa tabela.

2020 2019
Stan na początek okresu 910 88
RYZYKO WALUTOWE
Zyski lub straty wynikające z zabezpieczenia, ujęte w pozostałych całkowitych dochodach w ciągu okresu sprawozdawczego (152) 202
Kwota przeklasyfikowana z rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych do rachunku zysków i strat jako korekta z tytułu przeklasyfikowania (49) (25)
Kwota przeniesiona z rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych i ujęta jako korekta wartości bilansowej zapasów (107) (271)
RYZYKO CEN TOWARÓW
Zyski lub straty wynikające z zabezpieczenia, ujęte w pozostałych całkowitych dochodach w ciągu okresu sprawozdawczego (4) 1 287
Kwota przeklasyfikowana z rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych do rachunku zysków i strat jako korekta z tytułu przeklasyfikowania (1 012) (545)
Kwota przeniesiona z rezerwy z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych i ujęta jako korekta wartości bilansowej zapasów 393 174
Stan na koniec okresu (21) 910

Instrumenty pochodne nieobjęte rachunkowością zabezpieczeń

2020 2019
Typ instrumentu pochodnego Wartość bazowa instrumentu
(w mln)
Wartość godziwa instrumentów niepodlegających rachunkowości zabezpieczeń Wartość bazowa instrumentu
(w mln)
Wartość godziwa instrumentów niepodlegających rachunkowości zabezpieczeń
Pochodne instrumenty dotyczące ryzyka stopy procentowej oraz ryzyka kursowego
CCIRS
NOK 3818 NOK (45) 2318 NOK 90
Forward
EUR 44 EUR 5 608 EUR 89
EUR 33 EUR 5 1 EUR
EUR 610 EUR (49)
EUR 2 EUR 24 EUR (1)
USD 16 USD 5
Swap walutowy
EUR 558 EUR 78
EUR 534 EUR (78)
(30) 129
Pochodne instrumenty ekonomicznie zabezpieczające ceny zakupu energii elektrycznej
Forward
Energia Elektryczna TGE 2 MWh 44 12 MWh 18
Energia Elektryczna TGE 15 MWh 5 1 MWh (5)
Energia Elektryczna OTC 1 MWh 14 1 MWh 34
Energia Elektryczna OTC 1 MWh (23) 1 MWh (22)
Futures
Energia Elektryczna EEX AG 1 MWh 26 2 MWh 69
Energia Elektryczna EEX AG 1 MWh (17) 3 MWh (81)
Energia Elektryczna EPEX SPOT
Energia Elektryczna EPEX SPOT
49 13
Pochodne instrumenty zabezpieczające ceny zakupu i sprzedaży gazu
Forward
Gaz 0,04 MWh (1)
Gaz OTC 20 MWh 204 16 MWh 393
Gaz OTC 19 MWh (239) 13 MWh (310)
Futures
Gaz TGE 3 MWh 50
Gaz TGE 2 MWh (54)
Gaz ICE ENDEX B.V. 3 MWh 59 4 MWh 91
Gaz ICE ENDEX B.V. 3 MWh (61) 4 MWh (92)
Gaz POWERNEXT SA 1 MWh 12 2 MWh 40
Gaz POWERNEXT SA 2 MWh (19) 3 MWh (72)
Swap
GASPOOL DA 1 MWh 17 9 MWh 235
GASPOOL DA 1 MWh (5) 7 MWh (99)
BRENT 0,31 bbl (2)
Swap TTF DA 28 MWh 431 21 MWh 473
Swap TTF DA 19 MWh (248) 9 MWh (159)
Swap TTF MA 3 MWh (4) 9 MWh (44)
194 402
Pochodne instrumenty zabezpieczające ceny zakupu praw do emisji CO2
Forward 1 t (43)
Futures 2 t 38 3 t (1)
(5) (1)
Pochodne instrumenty zabezpieczające ceny zakupu akcji
Opcje 7 mln szt akcji 16 9 mln szt akcji 5
Razem   224 Razem   548
W tym: W tym:
Aktywa 1 004 Aktywa 1 539
Zobowiązania 780 Zobowiązania 991

Wycena aktywów oraz zobowiązań z tytułu pochodnych instrumentów finansowych klasyfikowana jest do poziomu 1 i 2 w hierarchii wartości godziwej. W 1 poziomie hierarchii wartości godziwej do wyceny wykorzystywane są notowania rynkowe cen instrumentów natomiast w 2 poziomie wycena przy zastosowaniu obserwowalnych danych wejściowych innych niż ceny notowane.

Instrument Metoda wyceny Główne dane w modelu wyceny
Opcje na akcje Model Blacka-Scholsa-Merthona. Dane rynkowe dotyczące: stóp procentowych, kursów walutowych, basis spread’ów cen towarów i zmienności towarowej (volatility)
Kontrakty forward, swapy walutowe, swapy towarowe oraz transakcje CCIRS i IRS Metoda dyskontowa

Wyniki wyszukiwania