Otoczenie rynkowe

Średnia cena gazu w Europie w 2020 r. była niższa o 34% w porównaniu do średniej ceny z 2019 r. (na podstawie cen odnotowanych na TTF, GASPOOL, NCG, NBP i TGE) – zmiana z poziomu 14,61 EUR/MWh w 2019 r. do 9,61 EUR/MWh. Największe spadki cen odnotowano w Niemczech (NCG) i Holandii (TTF) – średnio o ponad 31%, a najmniejszy w Polsce (o ok. 26%).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ICE (ang. Intercontinental Exchange).

W okresie zimowym temperatura w Europie średnio kształtowała się powyżej sezonowej normy, co skutkowało zmniejszonym zapotrzebowaniem na gaz do celów grzewczych. Import LNG do Europy zmalał – o 8,1% w porównaniu z 2019 r. – w wyniku bardzo niskich cen na rynku europejskim, które sprawiły, że import LNG stał się przez część roku nieopłacalny. LNG ze Stanów Zjednoczonych eksportowano do Europy nawet poniżej progu długoterminowej opłacalności. Zmieniło się to pod koniec roku, gdy ceny na rynkach w Azji silnie wzrosły, w wyniku czego większość ładunków docierała na rynek azjatycki. Wzrost popytu w Europie, który zbiegł się z mocno ograniczonym importem LNG, doprowadził do bardzo wysokiego wzrostu cen – w maju średnia cena spot na TTF wyniosła 4,58 EUR/MWh, zaś w grudniu 15,98 EUR/MWh (wzrost o 249%).

W II połowie 2020 r. zmniejszyły się zapasy gazu w europejskich magazynach. Niski wolumen importu LNG, które również zaczęło silnie drożeć, spowodował wzrost ceny na europejskim rynku, co zachęciło inwestorów do wycofania gazu z magazynów.

W IV kwartale zaobserwowano wzrost cen gazu w Europie, wskutek czego średnia cena gazu na holenderskim hubie TTF w tym czasie była o 15,5% wyższa niż w analogicznym okresie 2019 r. Wzrosty cen były wspierane przez większą generację energii elektrycznej z aktywów wytwórczych opartych na paliwie gazowym – w analogicznym okresie 2019 r. popyt na gaz w tym segmencie był o 11,3% niższy.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z agencji Thomson Reuters.

Całkowity wolumen gazu ziemnego importowanego do Europy w 2020 r. wyniósł 3 900 TWh, z czego 38% dostaw (1 489 TWh, 152,4 mld m³) pochodziło z Rosji. Udział importu gazociągami z Rosji w 2020 r. spadł o 45% (z poziomu 2 065 TWh, 211,4 mld m³ w 2019 r.). Drugim największym dostawcą gazu w Europie była Norwegia – 1 156 TWh (118,33 mld m³) gazu, co odpowiadało 30% dostaw. Import z Afryki Północnej wyniósł 275 TWh (28,2 mld m³, 7% dostaw), natomiast dostawy LNG do europejskich terminali były równe  979,7 TWh (100,3 mld m³, 25% importowanego wolumenu).

Globalny handel LNG wzrósł o 0,2% w porównaniu z 2019 r., osiągając wolumen ponad 484 mld m³ dostarczonego gazu po regazyfikacji. Niski wzrost względem 2019 r. (0,9 mld m³) był spowodowany bardzo niskimi cenami gazu w pierwszej połowie roku. Największy przyrost eksportu w latach 2019-2020 odnotowano w Stanach Zjednoczonych – o 15,7 mld m³, natomiast największe zwiększenie importu procentowo i wartościowo nastąpiło w Chinach – o 9,1 mld m³ (11,1%) w porównaniu z 2019 r.

Rosnący popyt na gaz ziemny w Polsce zaspokajany jest poprzez wydobycie krajowe oraz import. Paliwo trafia do kraju przez rozbudowaną sieć systemu przesyłowego, a od 2016 r. system zasilają również dostawy LNG. Obrót gazem odbywa się na TGE, natomiast za pomocą sieci dystrybucyjnych i przesyłowych gaz fizycznie rozprowadzany jest do odbiorców końcowych. Krajowy system gazowy uzupełniają magazyny gazu.

Konsumpcja gazu wysokometanowego sieciowego w Polsce w 2020 r. (bez uwzględnienia paliwa gazowego przesłanego na rynku OTC i TGE) wyniosła ok. 193,1 TWh. W porównaniu do 2019 r. odnotowano wzrost wolumenu o 9,6 TWh, czyli o 5,3% r/r. Do zwiększenia konsumpcji przyczynił się wzrost zużycia gazu przez odbiorców przyłączonych do sieci przesyłowej (+12,2% r/r), na co wpływ miało zwiększanie poboru gazu bloków gazowych. Zapotrzebowanie sieci dystrybucyjnej również wzrosło (+2,7% r/r), na co wpływ miała m.in. rozbudowa sieci gazowej.

Zarządzaniem siecią przesyłową oraz dostarczaniem gazu do sieci dystrybucyjnych i odbiorców końcowych podłączonych do systemu przesyłowego zajmuje się GAZ-SYSTEM. System przesyłowy składa się z Systemu Gazociągów Tranzytowych (SGT) oraz Krajowego Systemu Przesyłowego (wysokometanowego E i zaazotowanego Lw).

Źródło: GAZ-SYSTEM oraz European Network of Transmission System Operators for Gas (ENTSOG).

Projekt Baltic Pipe to strategiczny projekt infrastrukturalny mający na celu utworzenie nowego korytarza dostaw gazu na europejskim rynku. Ma on umożliwić przesyłanie gazu bezpośrednio ze złóż zlokalizowanych w Norwegii na rynki w Danii i w Polsce, a także do odbiorców w sąsiednich krajach. Przepustowość Baltic Pipe sięgnie do 10 mld m³ rocznie do Polski oraz do 3 mld m³ rocznie do Danii i Szwecji.

Realizujący projekt operatorzy polskiego i duńskiego systemu przesyłowego GAZ-SYSTEM oraz Energinet podjęli ostateczną decyzję inwestycyjną w 2018 r. W 2020 r. kontynuowano prace przygotowawcze do budowy. Uzyskano decyzje środowiskowe, lokalizacyjne oraz pozwolenia na budowę poszczególnych elementów planowanej infrastruktury. Prace budowlane mają trwać w latach 2020-2022. Uruchomienie transportu gazu planowane jest na 1 października 2022 r.

W maju 2020 r. PGNiG podpisało ze spółką Polskie LNG z grupy kapitałowej GAZ-SYSTEM umowę na rezerwację udostępnianych w procedurze Open Season dodatkowych mocy regazyfikacyjnych w związku z rozbudową Terminalu LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu. Zgodnie z podpisaną umową Spółka zarezerwowała dodatkową moc wynoszącą ok. 1,2 mld m³ gazu rocznie w latach 2022-2023 (usługa przejściowa) oraz ok. 3,3 mld m³ gazu rocznie w latach 2024-2038 (podstawowa usługa regazyfikacji), które wraz z wcześniej zarezerwowaną mocą zwiększą zdolności importowe do 6,2 mld m³, a następnie 8,3 mld m³ gazu rocznie. Ponadto PGNiG zarezerwowało usługi dodatkowe, które będą świadczone w okresie właściwym dla podstawowej usługi regazyfikacji.

W 2020 r. odnotowano spadek wolumenu importowanego paliwa gazowego do Polski, który wyniósł 181,8 TWh (spadek o ok. 1,9 TWh, czyli o ok. 1,1%), przy czym dostawy z kierunku wschodniego wzrosły o 1%, natomiast dostawy z UE spadły o niemal 13,1% w porównaniu do 2019 r. Większość importowanego surowca (ok. 55%) dostarczono z kierunku wschodniego.

W 2020 r. wzrósł wolumen gazu zregazyfikowanego w terminalu LNG w Świnoujściu o ok. 9,5% w porównaniu do 2019 r. w wyniku zakupów na rynku spotowym oraz odbioru dostawy w ramach długoterminowego kontraktu z firmą Cheniere.

W 2020 r. PGNiG odebrało w sumie 18 ładunków LNG w ramach kontraktów długoterminowych z Qatargas. Wolumen importu LNG z Kataru wyniósł 1,64 mln ton, czyli ok. 25,01 TWh lub 2,28 mld m³ gazu ziemnego po regazyfikacji. Ponadto, w 2020 r. PGNiG zakupiło 13 dostaw spot o łącznym wolumenie 0,80 mln ton, tj. ok. 12,18 TWh lub 1,11 mld m³ gazu ziemnego po regazyfikacji. Źródłami dostaw spotowych były Norwegia (4 dostawy), USA (7 dostaw) oraz Trynidad i Tobago i Nigeria (po 1 dostawie). Dostawy realizowano we współpracy z biurem handlowym LNG w Londynie (PST). W 2020 r. PGNiG odebrało także ładunki LNG na podstawie kontraktu długoterminowego z Cheniere Marketing International oraz średnioterminowego z firmą Centrica.

Łącznie w całym 2020 r. PGNiG zaimportowało poprzez terminal w Świnoujściu 35 ładunków LNG o wolumenie całkowitym 2,70 mln ton, co odpowiada około 3,76 mld m³ gazu ziemnego po regazyfikacji.

W 2020 r. średni dobowy pobór gazu z polskich PMG w okresie wytłaczania (styczeń-marzec, listopad-grudzień) wyniósł 182 GWh/dobę, o 89 GWh/dobę więcej niż w poprzednim roku. Średnie zatłaczanie gazu do magazynów w Polsce w sezonie letnim w 2020 r. (kwiecień-wrzesień) wyniosło 122 GWh/dobę – o 12 GWh/dobę mniej niż w 2019 r.

Na koniec 2020 r. poziom napełnienia magazynów w Polsce wyniósł 74% i był o 18 p.p. niższy od poziomu odnotowanego na koniec poprzedniego roku. Na innych rynkach europejskich również zaobserwowano zmniejszenie stanu magazynów – w Niemczech stan zapełnienia wyniósł 73,1% w porównaniu z 97% na koniec 2019 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gas Infrastructure Europe, Gas Storage Europe.

Struktura kontraktów na TGE w 2019 r. i 2020 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych TGE.

PGNiG jest liderem rynku gazu w obrocie giełdowym na TGE. Zgodnie z informacjami opublikowanymi przez giełdę, całkowity wolumen obrotu gazem w 2020 r. wyniósł 151,1 TWh, z czego 125,3 TWh stanowił obrót na rynku kontraktów terminowych towarowych (RTT). Oznacza to, że blisko 83% transakcji na gaz zawieranych w 2020 r. stanowiły kontrakty: roczne, sezonowe (lato, zima), kwartalne, miesięczne oraz tygodniowe.

W 2020 r. odnotowano rekordowy wynik w historii obrotu gazem na TGE i jednocześnie wzrost całkowitego wolumenu obrotu tym towarem o 3,4% w stosunku do 2019 r. Rekordowe w 2020 r. były zarówno obroty na Rynku Dnia Następnego oraz Rynku Dnia Bieżącego gazu, które wyniosły odpowiednio: 19,9 TWh (wzrost r/r o 17,6%) oraz 5,9 TWh (wzrost r/r o 3,3%), jak i wolumen na RTT gazu, który wzrósł o 1,5% r/r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych TGE.